کسی که میخواهد به صورت بنیادی، یک سهام را تحلیل کند، به یک منبع اطلاعاتی نیاز دارد. این منبع اطلاعاتی سایتی است به نام سایت کدال که همهی شما تا کنون حداقل یک بار نام آن را شنیدهاید.
شرکتهایی که در بورس و یا فرابورس و همینطور بازار پایه عضو هستند، باید اطلاعات مالی خودشان را در دوره های 3 ماهه ، 6 ماهه ، 9 ماهه و 12 ماهه به سازمان بورس ارائه دهند.
همه ی این اطلاعات که میتواند شامل اطلاعات مختلفی مثل اطلاعات و صورت های مالی میان دوره ای ، پیش بینی درآمد هر سهم، آگهی های مجمع و یا نحوه و زمانبندی توزیع سود باشد، در سایت codal.ir توسط شرکت ها درج میشوند.
وقتی که سایت کدال را باز میکنیم، آگهی ها به ترتیب زمان انتشار مرتب میشوند و جدیدترین آگهی ها بالاتر قرار میگیرند. توجه کنید زمان ارسال زمانی است که کاربر امور مالی آن شرکت اطلاعات را وارد سیستم شبکه کدال کرده است.
زمان انتشار زمانی است که ناظر آن سهم آن اطلاعات را بررسی کرده است و اجازه انتشارش را به صورت عمومی بر روی کدال صادر کرده است. پس در خیلی از مواقع ممکن است که یک اطلاعاتی حتی چند روز قبل ارسال شده باشد ولی جدیدا توسط ناظر تایید شده باشد.
ترازنامه شرکت ها در صورت های مالی شرکت ها ، ما دو صورت مالی بسیار مهم داریم که شما باید بتوانید حداقل آن ها را بخوانید و در مرحله بعد تجزیه و تحلیل نمایید. اما اولین صورت مالی که یک شرکت ارائه میدهد، تراز نامهی آن شرکت است. تراز نامه ها در اطلاعات و صورت های مالی 3 ماهه ، 6 ماهه ، 9 ماهه و 12 ماهه منتشر میشوند.
به عنوان مثال وارد صورتهای مالی سال مالی منتهی به ۱۳۹۷/۱۰/۳۰ حسابرسی شده شرکت سرمایه گذاری امید با نماد وامید می شویم تا ترازنامه آن را بررسی کنیم. در سر برگ این صفحه اسم شرکت ، نماد شرکت در بورس ، میزان سرمایه ثبت شده و ثبت نشده سرمایه ثبت نشده یعنی سرمایه ای که در جریان افزایش سرمایه است و مثلا حق تقدم هایش پذیره نویسی شده ولی هنوز به صورت رسمی منتشر نشده است .
سال مالی شرکت که در اینجا 1397/10/30 است و به ما میگوید این اطلاعاتی که در داخل این ترازنامه وجود دارد مربوط به چه زمانی است. تشریح ترازنامه نکته ، اطلاعاتی که شرکت ها برای پیش بینی اولیه سود خود میدهند که آن را به اصطلاح بودجه مینامیم، گزارش های 6 ماهه و 12 ماهه آن ها باید توسط یک شرکت یا سازمان حسابرسی مستقل از آن شرکت بررسی شده باشد. توجه کنید که گزارش های 3 ماهه و 9 ماهه نیازی به ارائه صورت های حسابرسی شده ندارند.
عموما نباید صورت های حسابرسی شده و حسابرسی نشده ی شرکت ها، انحراف زیادی از یکدیگر داشته باشند در غیر اینصورت نشان دهنده این است که آن شرکت اطلاعتش را به صورت شفاف ارائه نمیدهد.
قسمت هایی که درون یک ترازنامه با آن سرو کار داریم، کدامند.
درون تراز نامه یک ستونی در سمت راست ترازنامه وجود دارد که در فرمت فعلی کدال به اسم دارایی ها شناخته میشود و ستون سمت چپ ترازنامه ستونی است که به دو قسمت تقسیم میشود.
قسمت اول بدهیها و قسمت دوم حقوق صاحبان سهام، برای اینکه ما با این جدول آشنا شویم باید بگوییم آنچه که در مالکیت شرکت است را دارایی ها مینامیم و آنجه که درمالکیت شرکت نیست و یا باید پرداخت کند ” بدهیها و حقوق صاحبان سهام مینامیم.
در علم حسابداری فرمولی برقرار است به نام معادله اساسی حسابداری که میگوید ستون سمت راست جدول درایی ها همواره باید با ستون سمت چپ جدول ، از لحاظ ریالی، برابر باشد.
در این مثال نمونه عدد ۱۰۷,۱۴۰,۹۶۷ جمع اعداد ستون اول و عدد ۱۰۷,۱۴۰,۹۶۷ جمع اعداد ستون سمت چپ جدول است. یعنی بدهی ها به علاوه حقوق صاحبان سهام، همواره با دارایی ها برابر است.
تشریح ترازنامه اینکه هر ردیف چه چیزی را نشان میدهد را با بیان یک مثال ساده در ادامه توضیح میدهیم. این مثال در واقع تمرینی برای نوشتن یک تراز نامه است.
اگر شما بتوانید یک تراز نامه بنویسید قطعا می توانید تراز نامه ها را بخوانید و تجزیه تحلیل کنید. سرمایه گذاری فرض کنید شما به همراه دوست خود یک شرکتی ایجاد کرده اید و هرکدام مبلغ 100 تومان در این شرکت سرمایه گذاری کردید.
درنتیجه سرمایه ی این شرکت 200 تومان میباشد که به یک حساب بانکی که به نام شرکت باز شده است واریز میکنید. پس شما تا به اینجای کار در قسمت حقوق صاحبان سهام خود در ستون سمت چپ و قسمت پایین بنوسید سرمایه 200.
این پول میتواند به صورت نقد هم در شرکت نگه داری شود. در این صورت در ستون سمت راست ردیفی را باز میکنیم و اسمش را موجودی نقد میگذاریم. مقابل آن عدد 200 تومان را قرار میدهیم. خرید زمین در مرحله بعدی شرکت زمینی را به صورت نقدی به قیمت 50تومان خریداری میکند. این پول از همان سرمایه ای که در بانک و یا به صورت نقدی داشته است خرج کرده است.
پس 50تومان از آن پول کم میشود و یک قطعه زمین به دارایی شرکت اضافه شده است. پس در ستون سمت راست خواهیم داشت موجودی نقد، 150 تومان و زمین، 50 تومان و در ستون سمت چپ هم سرمایه همان 200 تومان است و تغییری درآن بوجود نیامده است.
خرید تجهیزات اکنون شرکت یک تجهیزی را به مبلغ 40تومان به صورت نقدی خریداری میکند. پس در ستون سمت راست از موجودی نقدی یا موجودی بانک 40 تومان کم میشود و 110 تومان میماند. زمین به ارزش 50 تومان بدون تغییر میماند.
یک ردیف به نام تجهیز با ارزش 40 تومان اضافه میشود. خرید مواد اولیه در مرحله ی بعد شرکت 100 تومان کالا و مواد اولیه خریداری میکند. با این شرط خرید که از این 100تومان خرید ، 60تومان آن به صورت نقد و 40تومان به صورت نسیه است.
پس از موجودی نقدی یا موجودی حساب بانکی شرکت که 110تومان است ، 60تومان کم میکنیم. پس تا به اینجا دارایی شرکت موجودی حساب بانکی 50 تومان و زمین به ارزش 50 تومان و تجهیزی با ارزش 40 تومان و حالا کالایی با ارزش 100 تومان است. اما باید در نظر داشته باشیم که 40تومان از این 100تومان را بدهکار است. پس در ستون سمت چپ و در قسمت بدهی ها عدد 40تومان را بابت خرید کالا درج میکنیم.
دریافت تسهیلات در مرحله آخر این شرکت یک وامی به ارزش 60تومان را اتخاذ میکند. این 60تومان به موجودی بانک شرکت اضافه میشود و درنتیجه موجودی بانک شرکت برابر 110تومان میشود.
اما مبلغ وام را به بانک بدهکار است. پس در ستون سمت چپ یک بدهی جدید 60تومانی بابت وام درج میشود. جواب نهایی در نهایت اگر این اطلاعات را روی کاغذ مرتب کنیم باید به این صورت داشته باشیم : ستون سمت راست ،بانک 110 تومان ، زمین 50 تومان ، تجهیزات 40 تومان ،کالا 100 تومان که مجموع این ها میشود 300 تومان. ستون سمت چپ ،بدهی بابت خرید کالا 40 تومان ،وام بانکی 60 تومان، سرمایه شرکت 200 تومان که مجموع این ستون هم میشود 300 تومان. یعنی در مجموع ستون سمت راست و ستون سمت چپ با هم برابر شدند.
اگر فکر میکنید این مثال را متوجه نشدید سعی کنید دوباره آن را مرور کنید تا کاملا مسلط شوید. چراکه اگر این موضوع را خوب فرا بگیرید، بعدها میتواند صورتهای مالی را تجزیه تحلیل کنید. تمرین در ادامه یک مثالی را به عنوان تمرین بیان میکنیم که نوشتن تراز مالی آن بر عهده ی شما میباشد.
چهار سهام دار هر یک با سرمایهگذاری 100 تومان شرکتی با سرمایهی 400 تومان را تاسیس میکنند. در مرحله ی دوم زمینی را به مبلغ 200 تومان به صورت نقدی خریداری میکنند. در مرحله ی بعدی مواد اولیه به ارزش 50 تومان نقد و 150 تومان نسیه خریداری میکنند. در مرحله بعد وامی به ارزش 150 تومان اتخاذ میکنند. صورت مالی این شرکت را بنویسید.
جواب این تمرین در قسمت بعدی آموزش تحلیل بنیادی بیان شده است نحوه محاسبه ارزش دفتری ،عناوین استاندارد در صورتهای مالی ، آموزش بنیادی ، قسمت دوم عناوین استاندارد در صورت های مالی قبل از بررسی پاسخ تمرین جلسه قبل آموزش تحلیل بنیادی اجازه دهید عناوینی که در صورت های مالی استفاده میکنیم را به عناوین استاندارد تبدیل کنیم.
موجودی نقدی چیزی که ما تا به این لحظه اسم آن را بانک یا موجودی بانک میگذاشتیم در صورت های مالی به اسم موجودی نقدی شناخته میشود. موجودی مواد وکالا کالا نیز به اسم موجودی مواد وکالا در صورت های مالی شناخته میشود.
دارایی های ثابت مشهود یک سری از داراییهای شرکت مانند زمین یا ماشینآلات خریداری شده تحت عنوان “داراییهای ثابت مشهود شناخته میشوند. منظور از داراییهای ثابت مشهود این است که این دارایی ها از ابتدای وجود یک کارخانه یا بنگاه وجود داشته و پیدا و قابل لمس است.
دارایی های ثابت نامشهود یک سری از دارایی های شرکت هستند که نامشهود به حساب میآیند. مانند حق آب و برق و گاز و یا اختراعی که منجر به تولید در آن مجموعه شده است.
شما به صورت عمومی آن ها را نمیبینید ولی به هر حال هزینه ای داشته که شرکت آن ها را پرداخت کرده است. این هزینه ها حتما باید در صورت مالی تراز نامه قید شوند. حساب ها و اسناد پرداختنی تجاری بخش دیگری که در مثال به آن پرداختیم بدهیهایی بود که ممکن است شرکت به خاطر خریدهای نسیه داشته باشد.
اسم استاندارد آن را حسب ها و اسناد پرداختنی تجاری میگذاریم. حساب ها و اسناد دریافتنی تجاری در مقابل این ممکن است یک شرکتی کالای خود را به صورت نسیه به یک فروشنده بفروشد.
پس یک سری مطالبات را از خریدار خواهد داشت که اسم استاندارد آن را حسابها و اسناد دریافتنی تجاری میگذاریم. تسهیلات مالی دریافتی بحث دیگری که در مثال بود بحث وام دریافتی شرکت بود که اسم آن را تسهیلات مالی دریافتی میگذاریم.
بخش سرمایه هم با همان نام سرمایه در قسمت حقوق صاحبان سهام میشناسیم. سرمایه گذاری گفته شد که سرمایهگذاران یک شرکت در مرحله اول مبلغ 400 تومان را جهت تاسیس و بهعنوان سرمایه وارد شرکت کردند.
پس ما در قسمت سرمایه عدد 400 را وارد میکنیم. این سرمایه همان موجودی نقدی شرکت است پس در قسمت موجودی نقدی هم این مبلغ 400تومان را وارد میکنیم. .
خرید زمین بعد از آن گفتیم که این شرکت یک قطعه زمین را به قیمت 200 تومان و به صورت نقد خریداری میکند. پس از قسمت موجودی نقدی 200 تومان کم میکنیم. در قسمت دارایی های ثابت مشهود عدد 200 را قرار میدهیم. توجه شما را به جمع کل ستون سمت راست و ستون سمت چپ جلب میکنم.
هرجایی که مشاهده کردید که این دو عدد برابر نیستند، به این معنی ست که یک اشتباه در صورت مالی در آن تراز مالی انجام داده اید. پس همواره باید عدد جمع دارایی ها با جمع بدهی ها و حقوق صاحبان سهام برابر باشد. خرید مواد اولیه در مرحله بعد شرکت مواد اولیه به ارزش 200 تومان خریداری میکند. پس در قسمت موجودی مواد و کالا عدد 200 را درج میکنیم.
این پول از موجودی نقدی تامین شده است. به اینصورت که 50 تومان از خرید به صورت نقد پرداخت شد پس موجودی نقدی به 150تومان تبدیل میشود. 150 تومان هم نسیه پرداخت کرده است که این مبلغ را به مجموعه بدهکار است که باید درآینده پرداخت کند. پس باید در قسمت حساب ها و اسناد پرداختنی عدد 150 را درج کنیم. .
دریافت تسهیلات بعد از آن گفته شد که شرکت وامی به ارزش 150 تومان دریافت میکند. باید این مبلغ را مقابل تسهیلات مالی دریافتی قرار دهیم. این وام به حساب شرکت واریز میشود. پس به موجودی نقدی که 150 تومان بود باید 150 تومان دیگر اضافه کنیم تا 300 تومان بشود.
در نهایت جواب تمرین به صورت جدول زیر میشود که جمع ستون سمت راست و سمت چپ 700تومان میشد. محاسبه ارزش دفتری Book Value مقدمه در اینجا یک تعریف جدیدی خدمت شما ارائه میدهیم.
قبلا اشاره کردیم که معادله اساسی حسابداری یعنی برابر بودن ستون سمت راست و ستون سمت چپ ترازنامه در سمت چپ تراز نامه ، حقوق صاحبان سهام به علاوه ی بدهی را داریم و در ستون سمت راست دارایی های شرکت را داریم.
درواقع معادله اساسی حسابداری را به صورت زیر تعریف کردیم حقوق صاحبان سهام + بدهی ها = دارایی ها این معادله را همچنین میتوانیم به شکل زیر هم بنویسیم ،بدهی ها – دارایی ها = حقوق صاحبان سهام . یعنی اگر همه ی بدهی ها را از کل دارای های شرکت کم کنیم ، چیزی که باقی میماند حقوق صاحبان سهام شرکت است. برای مثال فرض کنید یک شرکت چندین دارایی مانند موجودی بانک و زمین و کالا و دارد و علاوه بر این یک سری بدهکاری ها مانند بدهی بانک یا بدهی به مشتری ها و دارد.
فرض کنیم که شرکت میخواهد منحل شود. در این صورت تمام بدهی ها باید به طلبکاران پرداخت شود که این پرداخت بدهی ها از دارایی های شرکت برداشته میشود حتی اگر لازم باشد زمین شرکت هم فروخته شود.
چیزی که در انتها از دارایی باقی میماند حقوق صاحبان سهام نامگذاری میکنیم. که این مبلغ بعد از انحلال شرکت باید بین سهام داران آن شرکت تقسیم شود. برای همین است که حقوق صاحبان سهام در قسمت چپ ترازنامه نوشته میشود.
تعریف در اینجا یک مفهومی را معرفی میکنیم که بعدها با آن زیاد سر و کار خواهیم داشت و آن ارزش دفتری یا Book Valueیک شرکت است. Book Value را با یک فرمول به دست میآوریم. ارزش دفتری عددی است که از تقسیم حقوق صاحبان سهام بر تعداد سهام بدست میآید.
یعنی از درون صورت مالی حقوق صاحبان سهام را میبینیم و آن را تقسیم بر تعداد سهام میکنیم، عدد بدست آمده ارزش دفتری آن شرکت است که با حرف B نشان میدهیم.
بررسی ارزش دفتری تمرین حل شده برای مثال در تمرین اخیری که حل کردیم ، گفتیم که 4 تا سرمایه گذار داشتیم که هرکدام مبلغ 100 تومان سرمایه گذاری کردند. . در قسمت حقوق صاحبان سهام 400 تومان سرمایه داریم که اگر تقسیم بر 4 سهام بکنیم میشود 100 تومان.
یعنی اگر این شرکت روزی منحل بشود و تمام دارایی هایش را نقد کند و با آن تمام بدهی هایش را پرداخت کند، به هر کدام از آن سهام داران نفری 100 تومان میرسد. طبیعی هم هست چراکه شرکت تا بدینجای کار هیچ تولیدی نداشته و سود و زیانی نداشته است.
فروش محصول در ادامه مثال ذکر شده ی اخیر را جلو تر میبریم و یک فعالیت تجاری هم به کار شرکت اضافه میکنیم. نکته این دوره آموزشی مختص شرکت های تولیدی است و ما کاری به بانک ها، بیمه ها، و سرمایه گذاری ها نداریم این شرکت 100 تومان از ماده اولیه خودش را تبدیل به محصول میکند.
و فرض میکنیم این تولید هیچ هزینه ای هم برای شرکت به همراه نداشته است. این محصول را 140 تومان میفروشد به این صورت که 40 تومان نقد و 100 تومان آن نسیه به فروش میرسد. . صورت مالی سود و زیان در اینجا با صورت مالی دوم یک شرکت که صورت مالی سود و زیان است آشنا میشویم.
به عبارت ساده تر این شرکت 100 تومان از دارایی برداشته و 140 تومان جای آن قرار داده است و در واقع 40 تومان سود کرده است. . در اینجا صورت مالی دیگری مینویسیم. به اینصورت که در ردیف اول به قسمت فروش مبلغ 140 تومان اختصاص میدهیم و در ردیف بعدی برای بهای تمام شده که در این مرحله فقط پول کالای اولیه بوده، عدد 100 تومان را درج میکنیم که این مبلغ را از مبلغ فروش کم میکنیم در نتیجه سودباقی مانده شرکت 40 تومان میشود.
اعمال صورت سود و زیان در ترازنامه اکنون میخواهیم این اطلاعات را وارد تراز نامه هم بکنیم. قدم به قدم این قسمت را تکرار میکنیم.
شرکت 100 تومان از موجودی مواد و کالا برمیدارد. پس عدد مربوط به این قسمت از 200 تبدیل به 100 میشود. فروشی انجام میدهد که 40 تومان آن نقد است. پس موجودی نقدی که 300 بود، میشود 340 تومان.
100 تومان نیز از کسی که این محصول را به صورت نسیه خریداری کرد طلبکار است. پس در قسمت دارایی، ردیف جدیدی را به نام حساب های دریافتنی ایجاد میکنیم و عدد 100 تومان را جلوی آن قرار میدهیم. اکنون اگر در شکل زیر به قسمت جمع کل نگاه کنیم ، مشاهده میشود که جمع کل برای ستون سمت راست 740 وبرای ستون سمت چپ 700 است.
پس ما باید به ستون سمت چپ بخشی را اضافه کنیم تا تراز نامه درست شود. آن بخش سود است. این سود حق صاحبان سهم است پس این بخش را در قسمت حقوق صاحبان سهم اضافه میکنیم و 40 تومان را مقابل آن درج میکنیم. مشاهده میشود که جمع کل در دو ستون برابر شده است.برای اینکه تراز نامه شکل رسمی تری بگیرد در قسمت حقوق صاحبان سهام بخشی به نام جمع حقوق صاحبان سهام که برابر میشود با 440 تومان.
محاسبه ارزش دفتری برای اینکه ببینیم چه تغییری در روند این شرکت ایجاد شد، Book Value این شرکت را حساب میکنیم B = 440 / 4 = 110 پس ارزش این شرکت با این عملیات فروش به اندازه هر سهمی 10 تومان افزایش یافت. معرفی نسبت های P/E و P/B و حل چند مثال عملی B :Book Va lue E : EPS P : Price در آخرین بخش از قسمت قبلی، با مفهومی به نام ارزش دفتری آشنا شدیم که آن را با B نشان میدادیم. اکنون میخواهیم یک نسبت جدیدی را در ابتدای این قسمت معرفی کنیم که نسبت P بر B است. نسبت P بر E با نسبت P بر E شاید خیلی از دوستان آشنا باشند.
البته در قسمت های بعد به طور مفصل درباره آن نیز صحبت میکنیم. اما همه میدانیم نسبت P بر E هر چه که در بازار پایین تر باشد ، آن سهم برای سرمایه گذاری بلند مدت تر مرغوب تر و به صرفه تر است. وقتی میگوییم نسبت P بر E سهمی 4 است، در واقع سهمی را خریداری میکنیم که قیمت سهم P ، سه برابر سود EPS آن سهم است و اگر که یک توزیع سود خوب و مناسبی هم داشته باشد ، میتوانیم بگوییم بعد از 4 سال پولی که بابت سهم پرداخت کردیم از سود آن سهم دریافت شده است و ما سهام دار شرکتی هستیم که بابت آن هیچ پولی پرداخت نکرده ایم.
در واقع P بر E پایین تر نشان دهنده ی ارزنده تر بودن یک سهم برای سرمایه گذاری بلند مدت است. اما در ادامه نسبت جدیدی به نام P بر B را بررسی میکنیم. یکی از فاکتورهایی که بوسیله آن میتوانیم شرکتها را با هم مقایسه کنیم نسبت P بر B است. البته همانطور که P بر E هر گروهی را باید مستقل از گروه دیگر بررسی کرد، نسبت P بر B را هم باید در هر گروه با هم مقایسه کرد.
. یعنی درصورتی که چند شرکت را در یک گروه بررسی میکنید، می توانید P بر E آن ها را باهم مقایسه کنید و نسبت به P بر E هایی که بهتر هستند امتیاز بالاتر و وزن بیشتری در تحلیل بنیادی خود بدهید. بررسی چند مثال از مفهوم P بر B P بر B یعنی شما سهمی مثلا سهام ایران خودرو دارید که قیمت آن 316 تومان است. Book Value این سهم در حدود 94 تومان است. یعنی شما سهمی را میخرید که 3 برابر ارزش دفتری آن باید هزینه پرداخت کنید. یعنی P بر B این سهم 3 است.
برای سهمی مثل شیران با قیمت 900 تومان، نسبت P بر E حدود 383 تومان خواهد داشت. نسبت P بر B آن حدود 2.5 خواهد شد. فارغ از اینکه این دو سهم برای دو گروه مختلف بودند، نتیجه میگیریم که شیران سهمی مطمئن تر از ایران خودرو میباشد.
یعنی ما برای شیران، 2.5 برابر ارزش دفتر آن هزینه پرداخت میکنیم. ولی برای ایران خودرو 3 برابر هزینه پرداخت میکنیم.